dit is de website van Asha ten Broeke

/ ashatenbroeke@gmail.com / over asha ten broeke / zoeken

‘Zonder ons geen zorg’, las ik op een van de spandoeken die na de verpleegkundigenstaking van vorige week was blijven hangen in de hal van het ziekenhuis. Op een ander: ‘De handen aan het bed eisen vijf procent.’ Iets verderop: ‘Niet omdat het kan, maar omdat het moet.’

Natuurlijk moet het. Zoals verpleegkundigen en hoogleraren uitlegden in de Volkskrant: het werk is moeilijker geworden, er is medisch meestal meer mogelijk, mensen hebben dikwijls meerdere aandoeningen, ze gaan zieker naar huis. Maar terwijl de complexiteit toenam, stegen het salaris en de waardering voor de verpleegkundigen niet mee. Sterker nog: ze moeten vaak benadrukken dat verpleegkunde echt een vak is. Professor Bianca Buurman hekelt dat minister De Jonge het steevast over ‘liefdevolle zorg’ heeft, terwijl het gaat over keiharde deskundigheid. Marieke Schuurmans, hoogleraar verplegingswetenschap: ‘Ik kan heel empathisch naar een wond kijken, maar als ik alleen maar blijf kijken, valt op een dag het been eraf.’

Een gebrek aan geld en waardering, een nadruk op liefde en empathie: het is onderdeel van een oud patroon dat drie andere hoogleraren, Cinzia Arruzza, Tithi Bhattacharya en Nancy Fraser, uit de doeken doen in het manifest Feminisme voor de 99%. Met de opkomst van het kapitalisme, zo schrijven ze, kwam er een onderscheid tussen twee soorten werk. Aan de ene kant was er de productieve arbeid: het werk in fabrieken, mijnen en kantoren, waarmee winst gemaakt kan worden. En aan de andere kant was er reproductieve arbeid: werk dat geen winst oplevert, maar dat wel nodig is voor de even noodzakelijke ‘productie’ van mensen, gemeenschappen en cultuur. Hieronder vallen bijvoorbeeld kinderen krijgen en opvoeden, het huishouden doen, en ook zorgen voor zieken en ouderen.

Deze scheiding in soorten werk was tegelijkertijd een scheiding tussen de seksen, betogen Arruzza, Bhattacharya en Fraser: de productieve arbeid gold als het domein van vooral-de-man, en de reproductieve arbeid als het domein van vooral-de-vrouw. Zo raakte kapitalisme onlosmakelijk verbonden met genderongelijkheid.

En niet alleen met ongelijkheid, ook met onderdrukking, stellen de drie professors. Want aangezien kapitalisme – de naam zegt het al – draait om het vergaren van steeds meer kapitaal, werd het werk dat winst produceert het hoogst aangeslagen. Reproductieve arbeid telt in een kapitalistische samenleving als ondergeschikt. Het wordt aanzienlijk minder gewaardeerd, en van vrouwen wordt vaak verwacht dat ze dit werk onbetaald of slecht betaald doen. Stereotiepe fabeltjes over de aangeboren superzorgzame vrouwelijke natuur zijn het kapitalisme hier uiterst behulpzaam geweest: waarom zou je een vrouw een goed salaris geven voor zorgwerk dat ze uit puur biologisch genoegen toch wel zou doen?

Het is een bijzonder verneukeratief patroon waar we nog steeds in gevangen zitten. En niet alleen verpleegkundigen worstelen ermee. Ook bijvoorbeeld huishoudelijk werkers lijden onder de ingesleten gewoonte om hun reproductieve arbeid weinig te waarderen en nog minder te betalen. In een OneWorld-artikel vertellen vrouwen hoe ze moeten werken voor minder dan minimumloon, niet doorbetaald krijgen bij ziekte en zomaar ontslagen kunnen worden. Hun werk wordt, ook juridisch, niet gezien als ‘echt’ werk.

De positie van huishoudelijk werkers laat zien hoe het patroon en het hele kapitalistische systeem piept en kraakt. In een kapitalistische maatschappij telt het als vooruitgang als iedereen meer werkt, want dat wordt er meer winst gemaakt, stellen Arruzza, Bhattacharya en Fraser. Maar het zorgwerk verdwijnt niet, en ook mannen nemen het niet massaal over. Dus moeten vrouwen kiezen: toch minder ‘winstwerk’ doen om tijd te hebben voor de nog steeds noodzakelijke reproductieve arbeid, of die arbeid uitbesteden aan vrouwen uit een lagere klasse, vaak vrouwen van kleur.

Wanneer vrouwen voor dat laatste kiezen zien sommigen dat als feministische triomf: deze vrouwen zijn ‘bevrijd van het aanrecht’. Maar wat betekent dat als dit alleen kan omdat er andere vrouwen zijn die onderbetaald zorgen voor hun huizen, kinderen en bejaarde ouders? En hoe moeten die vrouwen zich bevrijden? Hoe komen zij aan voldoende waardering, een prima salaris, aan een goed leven? En wat doen we als het antwoord op die laatste vraag is: ‘Niet’?

Dan is het tijd om dit kapitalistische patroon van genderonderdrukking en onderwaardering van reproductieve arbeid bij het grofvuil te zetten. Om een antikapitalistische feministische revolutie te beginnen. Niet omdat het kan, maar omdat het moet.

© Asha ten Broeke. Alle rechten voorbehouden.

‘Elke droom die ik ooit had gehad over de toekomst was me plotseling afgenomen’, vertelde Gareth Walker, een Engelsman die op zijn 26ste te horen kreeg dat hij MS had. Zijn verhaal staat in het boek Cure: a journey into the science of mind over body van Jo Marchant. Ik las het toen ik nog niet zo lang ziek was; de diepe, dubbele streep die ik onder de uitspraak van Walker zette, laat zien hoe verdrietig ik was. Chronisch ziek zijn begint met een rouwproces. Je moet afscheid nemen van allemaal stukjes van jezelf: mogelijkheden, hobby’s, plannen, ambities.

Ik huilde veel in die tijd, maar Walker gaf me hoop. Want verderop in het boek blijkt hij inmiddels 36 te zijn en goed met zijn ziekte te kunnen omgaan. Hij werkt zelfs weer fulltime. ‘Het meeste lijden bij MS komt van het verleden en de toekomst’, zegt hij. Juist het nadenken over wat hij vroeger allemaal zo graag deed, en het piekeren over wat hij later nog allemaal zal moeten opgeven, was een marteling voor hem. (Weer een dikke streep van herkenning in het boek.) Maar Walker heeft geleerd om, met behulp van mindfulness-meditatie, die gedachten een halt toe te roepen. Door zich te concentreren op wat op dit moment om hem heen gebeurt, lijdt hij minder onder zijn ziekte en is het leven weer goed – soms zelfs heerlijk.

Het hielp me toen om dat te horen. Als het verleden te pijnlijk is, en de toekomst te ongewis, dan is het hier en nu de beste plek voor je hoofd. Aanzienlijk minder behulpzaam was de opdracht die ik uit Walkers verhaalde destilleerde: als ik maar mindful genoeg was, kon ik mezelf vast wel gezond mediteren, zodat ook ik voltijds kon blijven werken.

Er ligt veel besloten in die wens. Ideeën waar we allemaal halfbewust mee zijn opgegroeid: dat je waarde als mens samenhangt met hoe productief je bent. Dat het leven maakbaar is. Dat je een plicht hebt om bij ziekte alles te proberen om nuttig te blijven.

In zijn boek McMindfulness noemt hoogleraar Ronald Purser mindfulness daarom ‘een manier om jezelf te disciplineren, vermomd als zelfhulp.’ Onder het mom van ‘goed voor jezelf zorgen’ leer je te over-functioneren. In plaats iets aan de oorzaken van pijn en stress te doen, leer je er meer van te incasseren.

Ik probeerde het, maar het brak me op en ik werd steeds zieker. Wat ik echt nodig had, was het tegenovergestelde van zelfdiscipline: toestemming van mezelf om minder goed te functioneren. Om minder te gaan werken. Om toe te geven: soms is het hier en nu niet zo’n fijne plek. Soms doet alles pijn, soms ben ik kapot. Dat is niet mijn schuld. Ik kan er weinig aan doen. Het is wat het is. Shit happens.

© Asha ten Broeke. Alle rechten voorbehouden.

Misschien hadden wij ook op trekkers moeten komen, dacht ik dinsdag toen ik zag hoeveel aandacht er was voor het protest van de boeren op het Malieveld. Ze waren boos, begreep ik, omdat ze benoemd zijn als onderdeel van een probleem dat ze liever niet willen helpen oplossen. We hebben helemaal niet veel te veel vee in ons land, vinden de boeren, en die uitstoot van stikstof en CO2 besparen jullie maar ergens anders. Wij hebben het al moeilijk genoeg; waardeer ons. Ze kregen steunbetuigingen op de radio, lange journaalitems, toegesnelde fractievoorzitters, toezeggingen van de minister. Niet te negeren, zei een verslaggever, het heeft indruk gemaakt.

Zoveel warme aandacht was er niet voor de 35.000 klimaatstakers die afgelopen vrijdag door Den Haag liepen. We waren onderdeel van een wereldwijde betoging: ruim zeven miljoen mensen gingen de straat op voor een rechtvaardiger klimaatbeleid. In plaats van trekkers hadden we borden bij ons, zelf gemaakt van oude dozen.

‘Heb lief, heb lef’, las ik op een van die borden. ‘Love your mother’, stond er op een andere; de ‘o’ van ‘mother’ was vervangen door een getekende aardbol. Het deed me denken aan een stuk van Rebecca Solnit in The Guardian. De klimaatbeweging baseert zich op wetenschap, schrijft ze. Maar er is een diepere drijfveer, ‘een erkenning van de prachtige samenhang tussen al het leven en de systemen – het weer, water, grond, seizoenen, de zuurgraad van de oceanen – waarvan dat leven afhankelijk is.’ Alles is verbonden, en die ecologische verbondenheid bevat een diepe schoonheid. Dat is wat klimaatactivisten willen beschermen: die vervlechting van leven. En dat, stelt Solnit, is een uiting van liefde.

We zijn verbonden, niet alleen met al het leven, maar ook met de aarde zelf. In de New Scientist las ik over het gebied in Oost-Afrika waar homo sapiens is ontstaan; de kraamkamer van onze soort. Hier heerste een uniek klimaat waardoor de beschikbaarheid van water en voedsel snel fluctueerde, zelfs binnen een generatie. Dat vereiste een groot aanpassingsvermogen van onze voorouders. Wetenschappers denken dat dit heeft bijgedragen aan de evolutie van ons intelligente brein. Die slimheid stelde ons vervolgens in staat om de wereld te ontdekken, maar het was weer de aarde die de volgende stap mogelijk maakte: na de laatste ijstijd kwam het klimaat in een lange stabiele periode, wat ideaal was voor de opkomst van de landbouw. Het is pas nu, vanwege de door de mens veroorzaakte opwarming, dat die stabiliteit in gevaar komt. Zowel grote droogtes als overstromingen dreigen en kunnen de landbouw ernstig ontwrichten, concludeert het artikel. Als ik een boer was, zou dat me meer zorgen baren dan een gebrek aan waardering.

We zijn verbonden, niet alleen met de aarde en het klimaat, maar ook met elkaar. Veel mensen buiten de westerse wereld leven al met de ontwrichting die volgt uit hoe we met de aarde omgaan. Terwijl vorige maand de Amazone brandde, schreef Kayapó-leider Raonie Metuktire een opiniestuk namens de mensen die al eeuwen in dat regenwoud wonen. Hij vroeg: waarom verbranden jullie, buitenstaanders, onze bomen? Waarom vervangen jullie het bos dat ons alles geeft door enkel soja voor vee? Ik snap dat sommigen hier rijk van worden, maar wat heb je daaraan als het land sterft? ‘In de Kayapó-taal noemen we jullie geld piu caprim, droevige bladeren, omdat het dood en nutteloos is, en alleen schade en verdriet brengt.’

We zijn verbonden met de aarde, met alles, iedereen. En natuurlijk zijn we ook verbonden met onze boeren. Ik kom van het platteland; ik weet waar ons eten vandaan komt. Maar feit is dat we veel te veel vee hebben, en dat het klimaat, het milieu en mensen als Metuktire die last niet langer kunnen dragen.

Als boer heb je geen recht om je verantwoordelijkheid hiervoor te negeren, alleen omdat de prijs voor die last zal worden betaald door mensen ver weg of in de toekomst. Je hebt geen recht om de opwarming van de aarde weg te zetten als ‘klimaathysterie’, alleen omdat dit probleem je nu even niet goed uitkomt. Je hebt geen recht om oplossingen voor de klimaatcrisis te weigeren, alleen omdat je jouw zorgen over je omzet belangrijker vindt dan het beschermen van leven.

Juist boeren zouden moeten weten dat je geld niet kunt eten.

© Asha ten Broeke. Alle rechten voorbehouden.

Een van de grote voordelen van Sire-campagnes is dat je je er even lekker aan kunt ergeren. De slogan is altijd kazig met een snufje betutteling: ‘Waardeer het, repareer het!’ Het reclamespotje is steevast een tikkie wereldvreemd. Deze keer worden we opgeroepen om vooral onze lievelingsspijkerbroek niet tot poetslap te reduceren; blijkbaar zat er niemand bij de brainstormsessies die weet dat je zulke lappen niet van jeans maakt, maar van oude t-shirts. En dan is er nog de traditioneel tenenkrommende website, die ons op net-niet-grappige maar net-wel-bevoogdende wijze aanmoedigt om onze spullen op te lappen in plaats van weg te gooien: ‘Als ik handen had’, zegt de site, ‘zou ik je high-fiven!’

De enige domper op dit goedgemutste gemopper is dat Sire dit jaar voor de verandering wel een punt heeft. In de zaterdagkrant las ik dat we per persoon elk jaar gemiddeld 15 kilo textiel, 18 kilo elektrische apparaten en 16 kilo meubels en speelgoed en dergelijke weggooien. Vooral dat textielcijfer trof me: 15 kilo, dat is toch al snel zo’n 60 t-shirts, of 20 dikke truien, misschien wel 30 broeken. Goed combinerend feitje dat ik eens in de NRC las: mede omdat we kleding zo gemakkelijk afdanken, is de mode-industrie na olie de grootste vervuiler ter wereld.

Naar schatting een kwart tot de helft van die spullen had nog gerepareerd kunnen worden. En dat blijkt, als extragratisbonus, ook nog goed te zijn voor de ziel: maar liefst 91 procent van de mensen die iets heeft gefikst, voelt zich daarna trots. A je to.

Nu wil het toeval dat ik onlangs een interessant boek las over fiksen, trots en ziel: Shop class as soulcraft. Het is geschreven door Matthew B. Crawford, een filosoof die een prestigieuze baan bij een denktank opgaf om motoren te gaan repareren. Zijn pleidooi: het is waardevol om dingen te maken en op te knappen. Ik wil daar zelf graag aan toevoegen: als dat tot je mogelijkheden behoort. Ik weet uit ervaring hoe ziektes en beperkingen je handen buiten werking kunnen stellen.

Crawford wil een lans breken ‘voor een ideaal dat tijdloos is maar tegenwoordig weinig gehoor vindt: goed met je handen kunnen werken, en de houding die dat oplevert ten opzichte van de gebouwde, materiële wereld.’ Dit is inderdaad een prettig tegendraadse gedachte in een tijd waarin vooral de zoete lof van de kenniseconomie en de (niet-handenarbeidende) middenklasse uitgebreid bezongen wordt. Ik moest denken aan Bert, die dinsdag in de column van Toine Heijmans vertelde dat op de VMBO-school waar hij docent was ‘werken met de handen als inferieur wordt gezien. Iedereen moet middenklasse worden, dat is het ideaal: een leven op kantoor.’

Niet volgens Crawford. Hij vindt dat er, om te beginnen, sprake is van een valse tegenstelling: handen versus hoofd, kennis versus ambacht. Met je handen werken kan juist veel kennis en ervaring vereisen. Niet als je achter de lopende band staat, geeft hij toe, maar wel als je een motor repareert, kleding naait, leidingwerk aanlegt, een tafel maakt, een trui breit. Tijdens zo’n proces moet je constant nadenken, analyseren, evalueren, improviseren en nieuwe creatieve oplossingen verzinnen. Het is tegelijkertijd technisch en weloverwogen.

Bovendien kan werken met je handen je een besef van agency geven: een gevoel dat je de regie hebt over je jezelf en je omgeving, dat je zelfredzaam bent, een handelend mens in plaats van een radertje in de kapitalistische machine. Door dingen te bouwen, repareren en onderhouden kan een belangrijk en vaak verwaarloosd deel van onze menselijke aard tot bloei komen, betoogt Crawford. We waren gereedschapsgebruikers lang voordat we consumenten waren.

Een maker – of, voor wie dat niet kan zijn: iemand die dingen laat maken en opknappen – verhoudt zich dan ook op een andere manier tot spullen dan een pure consument. Iets kopen is een relatief eenvoudig en passief proces: de voornaamste kwestie is of een aankoop je behoeftes bevredigt. Vervolgens zijn die spullen er voor jou. Maar als, zeg, je wasmachine stuk gaat en je wilt haar repareren, dan moet je als mens ook dienstbaar zijn aan het apparaat, stelt Crawford. Je verhouding tot de materiële wereld wordt actiever, wederkeriger en duurzamer: je moet je afvragen wat de wasmachine nodig heeft, aandacht voor haar hebben, je verantwoordelijk voor haar voelen.

Haar ‘waarderen’, zouden ze bij Sire zeggen. Vooruit dan maar.

© Asha ten Broeke. Alle rechten voorbehouden.

Ik vrees dat ik radicaliseerde, deze week. Het begon toen ik na mijn vakantie de afscheidscolumn van René Cuperus teruglas. Hij wenste ons land ‘minder klimaat-totalitarisme’ toe, en een ‘sterk Redelijk Midden’, niet-ironische hoofdletters incluis. Daarna kwam ik toe aan het stuk van zijn opvolger, Sander Schimmelpenninck, die schreef dat ‘de wereld te complex [is] geworden voor rechttoe rechtaanprincipes’. En tot slot was er GroenLinks-Kamerlid Bram van Ojik, die in de Groene Amsterdammer zei dat zijn partij de boodschap een beetje gematigd moest houden. Beter ‘rustig realisme’ dan ‘halsstarrige Prinzipiënreiterei’.

Op het eerste gezicht is het moeilijk hier iets tegenin te brengen: redelijk, realistisch, rustig, gematigd, en niet halsstarrig, rechtlijnig of totalitair. Het Redelijke Midden, daar blijft men kalm, zoekt men het compromis, gaat men polarisatie tegen, dikke prima. En toch voelde ik me na het lezen alsof ik een pot slappe thee had gedronken. Lauwe Engelse melange, misschien met melk, maar beslist zonder suiker.

Mijn probleem is: we leven niet in redelijke tijden. Een klimaatcatastrofe dreigt, ongelijkheid neemt toe, fascisten roeren zich, het neoliberaal kapitalisme is een stille ramp, we verhouden ons als sprinkhanen tot onze natuurlijke hulpbronnen en onze manier van leven schreeuwt om een nieuwe manier van leven. Ik zie niet hoe gematigde kalmte ons kan redden. Dus radicaliseer ik.

Ik realiseer me dat radicalen vaak een slechte naam hebben: het zouden hysterische extremisten zijn, labiele onruststokers, verstoorders van de orde. Maar de geschiedenis leert dat vooruitgang vaak begint met een radicaal idee: vrouwenkiesrecht, om maar eens iets te noemen. Vakbonden waren ooit radicaal, net als de burgerrechtenbeweging.

Zulke radicale ideeën – opstandig maar doordacht, en ferm geworteld in idealen als vrijheid, gelijkheid en kameraadschap – hebben een onschatbare maatschappelijke waarde. Ze verruimen de geest; ze voegen nieuwe mogelijke werkelijkheden toe aan onze collectieve gedachtewereld. Radicalisme is rijkdom; zelfs als je het niet met een subversief idee eens bent, kun je je denken eraan scherpen. Wat nou als we Shell nationaliseren? Wat als we het op grote schaal vernietigen van regenwoud ecocide noemen en uitroepen tot misdaad tegen de menselijkheid? Wat als niet de grote bedrijven maar kleine gemeenschappen de meeste economische macht hadden?

Tot mijn spijt hebben rechtse mensen dit vormen van onze collectieve gedachtewereld momenteel beter in het snotje dan linkse. In de Groene Amsterdammer waarin Van Ojik vindt dat GroenLinks het midden moet veroveren, staat ook een artikel over hoe extreem-rechtse ideeën over witte genocide en omvolking in afgezwakte vorm hun weg vinden naar de mainstream media en het publieke debat. En daarmee naar de politici in het Redelijke Midden, die vervolgens op rustige toon hun zorgen uiten over migratiestromen en de Nederlandse identiteit die in gevaar is.

Gematigd realisme is hierop niet het juiste antwoord; hoe verzet je je tegen insluipend rechts-extremisme als je in je eigen gedachtegoed het compromis al hebt ingebouwd? Zoals filosoof George Lakoff zei: elk jaar geeft links terrein prijs aan rechts, abusievelijk onder de indruk dat dit alles dichter bij het midden zal brengen. ‘Maar in feite is er geen midden: hoe meer progressieven capituleren, hoe brutaler de conservatieven hun visie uiten, en hoe verder naar rechts de mainstream beweegt.’ Nog een reden, dus, om links radicalisme te omhelzen: we hebben het nodig om met gelijke tegenkracht aan het midden te trekken en linkse politici bij de les te houden. Groene, rechtvaardige politiek is, zeker nu, te belangrijk om herkauwd te worden tot slappe hap.

Want het is die slappe hap die ik zo vrees. In Schimmelpennincks column stond een huiveringwekkende zin over millennials: ‘We menen wat we zeggen, zijn oprecht bezorgd, maar we zijn cynisch genoeg om te weten dat het uiteindelijk allemaal weinig uitmaakt.’ Als mede-millennial denk ik niet dat dat waar is, maar hij verwoordt wel mijn angst: dat kalm realisme omslaat in apathie. Dat we zonder het vuur van radicale linkse ideeën tot onverschilligheid vervallen. Dat we onder de onbezielende leiding van het Redelijke Midden langzaam ten onder gaan in een drab van tut-tut-tut en status quo. Dat, terwijl de wereld brandt en smelt, we hetzelfde gematigde deuntje blijven spelen, als een orkest op het dek van de Titanic, maar dan zonder dat we ooit de bewuste beslissing namen om met dit schip ten onder te gaan.

© Asha ten Broeke. Alle rechten voorbehouden.

‘Waarom ga je niet iets met crowdfunding doen?’ vraagt een vakgenoot me. Ik heb net op twitter verteld hoe ik, als onverzekerde zzp’er, mijn inkomen door ziekte heb zien dalen van bijna een halve ton naar minder dan minimumloon.

De vakgenoot denkt dat ik met crowdfunding dat inkomensverlies deels zou kunnen goedmaken. Geen onsympathiek idee, en toch twijfel ik. Het is niet dat ik te trots ben om mijn hand op te houden. Maar er schuurt iets. Ik weet alleen nog niet wat precies.

In mijn omgeving zie ik ze steeds vaker langskomen: crowdfundingsacties voor iemand met een ziekte of beperking. Een kennis heeft dankzij zo’n inzameling eindelijk een rolstoel die lekker zit. Een vriendin met een progressieve zenuw-spierziekte kan zonder zorgen over de eigen bijdrage een traplift laten installeren die wél in haar huis past. Collega Harriët Duurvoort schreef in de Volkskrant een column over Sonja, een alleenstaande moeder met ongeneeslijke kanker en schulden, die graag nog een keer met haar kinderen naar het Burning Man-festival zou gaan. Binnen een dag was het benodigde bedrag ingezameld.

Het ontroert me: hoe gul men geeft, hoe dat een zwaar leven iets lichter maakt, omdat in ieder geval de financiële lasten nu even door vele schouders worden gedragen. En toch, en toch.

Duurvoort schrijft in haar column dat Sonja in de schulden raakte nadat ze door ziekte niet meer zoveel kon werken. En dan: ‘Het is absurd dat we in onze verzorgingsstaat geen vangnet hebben voor iemand als Sonja.’ Dat is het, denk ik, dát is wat er aan me knaagt. Een passende traplift of comfortabele rolstoel is geen luxe; het zorgt dat mensen kunnen bewegen. Een inkomen bij ziekte is geen bonus; het zorgt dat mensen kunnen eten. Dit zijn basisbehoeftes die gewoon helemaal vergoed zouden moeten worden. Het is hartverwarmend wanneer vrijgevige mensen willen inspringen als die vergoeding uitblijft. Maar tegelijkertijd bedekt deze mantel der liefde de onacceptabele gaten die er zijn gevallen in ons maatschappelijk vangnet.

En dat is er nog dit: een gift is geen recht. Je kunt liefdadigheid niet opeisen; je moet afwachten wat je gegeven wordt. En wat als je aandoening chronisch is, en na een poos is het nieuwtje eraf? Of wat als je weinig vrienden hebt? Crowdfunding kan prachtig zijn, maar wanneer het van basiszorg een meritocratie maakt, is het niets meer dan een soort ‘recht van de sterkste’. Of, accurater, ‘het recht van de populairste’.

Zoals voor zoveel dingen in onze neoliberale samenleving geldt dan: het werkt fantastisch voor wie het werkt. Maar voor de anderen rest is er niet genoeg. En dat hoort ook te schuren.

© Asha ten Broeke. Alle rechten voorbehouden.