Stel: een trein zit op het verkeerde spoor en dendert met passagiers en al richting de afgrond. Dit is uiteraard niet jouw schuld, maar je kunt wel iets doen, want voor je staat een hendel waarmee je de wissel kunt omzetten en levens kunt redden. Ben je moreel verplicht om in te grijpen? Of mag je weigeren?

Mag je claimen dat je een persoonlijke overtuiging hebt die het omhalen van wissels in de weg staat? Zeggen dat een afgrond heus zo erg niet is als je jong en gezond bent? Betogen dat het een inbreuk is op je lichamelijke soevereiniteit om een hendel aan te raken? Beweren dat hendelcontact je DNA zal muteren? En als je het echt zou vertikken, je handen in je zakken zou steken terwijl de passagiers naar hun dood razen, zou het dan niet verdedigbaar zijn als iemand je zou dwingen om toch de hendel over te halen?

De relatie van vaccinweigeraars met het lijden en de dood van anderen is wat minder direct dan in dit gedachte-experiment, maar een verband is er wel. Terwijl de pandemie doorjaagt en de ziekenhuizen vol liggen, blijven ze bedanken voor een veilig vaccin dat allerlei kansen kleiner maakt: dat je ernstig ziek wordt, dat je überhaupt ziek wordt, dat je anderen aansteekt.

Vooral dat laatste is geen detail. Veel mensen praten over vaccineren alsof het een puur individuele kwestie is: ik doe het voor mezelf, en als ik het voor mijn persoontje niet zo nodig of wenselijk vind, hoeft het niet. Maar zo is het nooit geweest. Het was altijd ook een daad van naastenliefde: een bijdrage aan de groepsimmuniteit, om zo kwetsbare mensen te beschermen, en mensen die niet gevaccineerd kunnen worden of bij wie de prik niet goed werkt. Een vaccin weigeren tijdens een pandemie is een daad van naastenhaat: je laat oude, zieke en gehandicapte mensen in de steek.

Toch wordt over een vaccinatieplicht geschreven alsof het iets engs is; alsof een groot en mogelijk slijmerig kwaad zich onmiddellijk over ons zal uitstorten als we van mensen gaan eisen dat ze hun handen uit hun zakken trekken en die verdraaide hendel overhalen. Een Maastrichtse hoogleraar is er tegen zodat ‘de groep vaccinweigeraars niet haar fundamentele grondrechten wordt ontnomen’. En de Denker des Vaderlands zegt in een Volkskrant-interview: ‘Wat voor soort samenleving zijn wij als we niet de lasten aankunnen van een paar mensen die niet mee willen doen? Wat zegt het over onze verdraagzaamheid, onze draagkracht, als we dat soort problemen oplossen met dwangbevelen?’

Dat zijn goede vragen. Maar deze ook: wat zegt het over onze samenleving dat het alwéér de kwetsbaren zijn die de prijs betalen voor de torenhoge besmettingen en propvolle ziekenhuizen? Wie zijn we als we de keuzevrijheid verdedigen van mensen die op YouTube lieten wijsmaken dat het coronavaccin een gifspuit is, ten koste van zieken en ouderen die geen keuze hebben dan te lijden of te sterven? Wat zegt het over onze barmhartigheid als we uit principe wel de lichamelijke soevereiniteit van een anti-vaxxer beschermen, maar niet de soevereiniteit van degene waar hij overheen hoest?

Toch is die onschendbaarheid van het ongevaccineerde lichaam tot prioriteit verheven: dat is blijkbaar de zorg nu, het grondrecht dat bewaakt moet worden. Maar dit recht was nooit absoluut. Een van de beperkingen was altijd: wanneer je daarmee anderen schaadt. Zoals componist Bram Kortekaas zei: jouw vrijheid om je arm rond te zwaaien, eindigt waar mijn neus begint.

Niet-vaccineren is schadelijk. En onze maatschappelijke neus begint waar de pandemie harder raast dan we hebben kunnen, waar de oversterfte rondwaart, waar een anti-vaxxer een IC-bed nodig heeft voor zijn ‘griepje’ waardoor iemand na een hartaanval of scooterongeluk niet gered kan worden.

Dit is natuurlijk niet enkel de schuld van de principiële vaccinweigeraars. Onze regering heeft meer steken laten vallen dan ik kan tellen; de booster-clusterfuck is enkel het meest recente voorbeeld. Ik kan het mensen niet kwalijk nemen als ze de overheid niet vertrouwen. Maar vertrouw dan je huisarts. Vertrouw wetenschappers. Het is genoeg geweest.

Ik stel een deal voor: vaccinatie of zelfisolatie. Iedereen die dat medisch kan, haalt verplicht een prik of blijft thuis, precies zoals de risicogroepers deden en steeds vaker weer doen. Want het kan niet langer zo zijn dat de keuzes van anti-vaxxers wel consequenties hebben voor anderen, maar niet voor henzelf. En het was nooit een grondrecht om mensen de afgrond in te zien storten, en niks te doen.