dit is de website van Asha ten Broeke

/ ashatenbroeke@gmail.com / over asha ten broeke / zoeken

Het was een wat lullige maar veelzeggende tweet van de New York Daily News. ‘De 19-jarige Kylie Jenner is 900 miljoen dollar waard en op weg om de jongste self-made miljardair ooit te worden. Wat doe jij met jouw leven?’ Aanleiding was het augustusnummer van het Amerikaanse tijdschrift Forbes, met Jenner op de cover als een van de zestig rijkste self-made (is dat woord weer) vrouwelijke entrepreneurs.

Wat doe jij met jouw leven? Die vraag zegt iets over onze cultuur. Er ligt een notie in besloten van wat je hoort te doen met je bestaan, van wat succes is: geld verdienen, rijk worden. Het woord ‘self-made’ is ook belangrijk, want het bekrachtigt de Amerikaanse Droom: het idee dat mensen zoveel vrijheid en gelijkheid kennen dat succes bereikt kan worden door iedereen die er maar hard genoeg voor wil werken. Van krantenjongen tot miljonair. In Nederland kennen we deze neoliberale droom meestal als: ‘Je kunt alles bereiken wat je wilt, als je maar in jezelf gelooft’. ‘Alles’ is ook hier doorgaans rijkdom, of roem, of allebei.

Kylie Jenner was natuurlijk geen krantenjongen. Ze is de dochter van voormalig olympisch atleet Caitlyn Jenner en de halfzus van Kim Kardashian; niet zozeer ‘self-made’ als wel popcultuuradel, wat de tweet van de New York Daily News een vrij hoog Marie Antoinette-gehalte geeft: ‘Zeg, twittervolk, waarom eten jullie geen cake?’

Ook zo’n vraag hoort bij de Amerikaanse Droom. Ze ontspruit aan de neoliberale cirkelredenering: door hard te werken word je succesvol en rijk, dus zullen de rijken en succesvollen wel hard hebben gewerkt. Voorrecht en afkomst blijven buiten beschouwing, net als pech en achterstelling. Wat volgt is de aanname dat de armen en verlorenen, de mensen die hun geld tellen in tientjes in plaats van in miljoenen, wel ergens zullen hebben gefaald, en dus ter verantwoording mogen worden geroepen.

Wat doe jij met jouw leven? Shawn Decker gaf antwoord. ‘Ik werd gediagnosticeerd met hiv toen ik 11 jaar was, in 1987’, twitterde hij. ‘Mijn ouders werd verteld dat ik zes maanden tot twee jaar te leven had. Maandag word ik 43 en ik heb de laatste twee decennia van mijn leven gebruikt om mensen voor te lichten over hiv door te schrijven, te spreken en te lachen.’

Er is meer in het leven dan het najagen van succes volgens de maatstaven van vreugdeloos neoliberaal kapitalisme. Zoals de rockband Live zong: ‘Warm bodies are not machines that can only make money.’ Succes uitdrukken in geld is een teken van armoede.

Wat doe jij met jouw leven? Tonie Mudde schreef een mooi Volkskrant-artikel over Leon Emmen, een man die zich liet opnaaien door de succesverhalen van vrienden en kennissen, en zich regelmatig afvroeg of hij niet sneller moest klimmen op de carrièreladder. Tot hij zijn beide onderbenen verloor. ‘Mijn nieuwe situatie dwong me kritisch naar mijn eigen wensen en gedrag te kijken. Werd ik gelukkig van die ratrace? Nee, dus dat doe ik nu anders.’

Wat doe jij met jouw leven? Op Medium.com las ik een stuk van predikant Lydia Sohn. Ze interviewde 90-plussers over hun leven. ‘Hun vreugde en spijt heeft niets te maken met hun carrières, maar met hun ouders, kinderen, echtgenoten en vrienden’, schrijft ze. ‘Toen ik iemand vroeg “Zou je willen dat je meer bereikt had?”, antwoordde hij: “Nee, ik wilde dat ik meer had liefgehad”.’

De neoliberale droom is een leugen. Niet alleen omdat hij onwaar is – niet elke hardwerkende krantenjongen kan miljonair worden – maar omdat hij ons een vals beeld van een goed leven voorspiegelt. Hij liegt dat we vervulling zullen vinden in het winnen van de ratrace. Dat ons leven geslaagd is als we 900 miljoen waard zijn. Dat niet liefde maar geld de maat van succes is. Dat onze waarde als mens te maken heeft met hoeveel roem en rijkdom we verwerven.

Wat doe jij met jouw leven? Een paar jaar geleden interviewde ik een vrouw die veel had meegemaakt. Ze was chronisch depressief en wijs. ‘Pas nu leer ik dat ik er mag zijn’, vertelde ze me. ‘Niet omdat ik iets goed kan, of iets nuttigs doe, of een leuke baan heb, maar gewoon, omdat ik leef. Omdat ik er ben. Soms is het al oké om gewoon de hele dag geademd te hebben.’

© Asha ten Broeke. Alle rechten voorbehouden.