Elke keer als ik schrijf over de klimaatcatastrofe vertellen mensen me dat ik het echte probleem negeer: overbevolking. We zijn met teveel en de wereldpopulatie groeit nog steeds: dat is het echte issue, broeikastechnisch gezien. Deze mensen zien de bevolkingskwestie als de verwaarloosde roze olifant in de kamer van de klimaatbeweging; een taboe, onterecht onder het linkerkarpet gebezemd door politiek correcte luitjes assorti die beleid dat tot in de baarmoeder reikt maar onkies vinden. Sylvain Ephimenco schreef in Trouw zelfs al eens over ‘de dodelijke bevolkingsexplosie die door een consortium van hypocrieten al zo lang wordt verzwegen.’

Van zo’n consortium wil ik natuurlijk geen lid zijn. Laat me dus de argumenten van de overbevolkingsdenkers nader bekijken. Ik begin bij de basis: elk extra persoon op onze aardkloot zorgt ook voor extra CO2-uitstoot. Als je een grafiek van de groei van de wereldbevolking sinds 1750 en een grafiek van de stijging van CO2 in de atmosfeer naast elkaar legt, vertonen ze ongeveer dezelfde lijn.

Dat oogt overtuigend, maar is de ‘elk pondje gaat door het mondje’ van de overbevolkingsargumenten: het is niet per se onwaar, maar ook zo’n enorme versimpeling van de complexe werkelijkheid dat het niet echt klopt. Die broeikasgasuitstoot is namelijk zeer ongelijk verdeeld. Zo was een Ethiopiër in 2019 verantwoordelijk voor gemiddeld 0,15 ton; de doorsnee Nederlander voor ruim 9 ton. De rijkste 10 procent van de wereld zorgt voor de helft van alle consumptiegerelateerde CO2-uitstoot; de armste helft van de wereld draagt hier slechts 10 procent aan bij. En 1 procent van de wereldbevolking veroorzaakt de helft van alle CO2-uitstoot van de luchtvaart. De klimaatcatastrofe is geen voortplantingsprobleem; het is een eliteprobleem.

Maar wacht even, zeggen de overbevolkingsadepten: het is toch de bedoeling dat mensen wereldwijd juist uit de armoede komen? Als die voorbeeld-Ethiopiërs van jou straks een Hollands middenklasseleven leiden maar niet hun bevolkingsgroei terugdringen, is de klimaatboot aan.

Niet per se, werpt politicoloog Kiza Magendane tegen in OneWorld. Want wie zegt dat iedere regio dezelfde ontwikkeling moet doormaken als West-Europa en Noord-Amerika? Misschien doen de mensen op het Afrikaanse continent het beter dan wij en laten ze hun welvaart stijgen in harmonie met de planeet; zonder vervuilende industrie, zonder vrachten vlees te eten.

En als het anders loopt, zou het dan niet rechtvaardiger zijn om de opbloeiende voorspoed van de armsten niet te compenseren met baarmoederbemoeienissen, maar door de consumptie in het Westen terug te dringen? Als wij hier minder CO2 uitstoten, kunnen zij wat meer.

Maar dit is niet genoeg, is het volgende argument. Het klimaatprobleem is zo groot, dat we geen enkele oplossing kunnen negeren. Alle zeilen moeten worden bijgezet; ook het bevolkingszeil.

Dit klinkt redelijk, maar het maakt me ook ibbelig. Want de focus op voortplanting is ook een manier om andermaal de verantwoordelijkheid voor het lenigen van de klimaatnood bij individuen te leggen. En dat terwijl er grotere zeilen zijn die aandacht vragen, zoals grootverstokers en bosverbranders als de VS, China en Brazilië, en de twintig olie- en gasbedrijven die samen een derde van alle CO2-emissies voor hun rekening nemen. En in tegenstelling tot baarmoeders kun je het grootkapitaal gewoon, zonder moreel failliet te gaan, via rechters en wetten dwingen om het beste te doen voor de planeet.

Dit heeft bovendien veel sneller effect. Want, even praktisch: bevolkingspolitiek is, naast andere bezwaren, ook nog eens veel te traag. Zelfs als iedereen morgen als razende Rita’s aan geboortebeperking gaat doen, zelfs dan is de wereldbevolking in 2050 zo’n 8 à 9 miljard. Het doel is om in dat jaar een wereldwijde CO2-uitstoot van netto nul te hebben. Dit lukt dus alleen als we vervuilende bedrijven en landen beteugelen, elites ter verantwoording roepen en minder consumeren.

Ook in de kamer van de mensen die stellen dat overbevolking het grote klimaatprobleem is, staat zo een roze olifant: het klopt niet. Wat overblijft is een manier om met grote woorden – ‘dodelijke bevolkingsexplosie’ – de verantwoordelijkheid te verplaatsen van onze vervuilers, onze tandeloze politici, onze rijken en onze manier van leven naar de baarmoeders van zwarte en bruine mensen die zelf geen schuld hebben aan de opwarming van de aarde. Is dat niet veel hypocrieter dan zwijgen over bevolkingspolitiek?