Het is fascinerend hoe een woord als ‘ontregeling’ voor verschillende mensen iets heel anders kan betekenen. De Britse minister van Binnenlandse Zaken bleek er in een korte speech onlangs geen fan van. ‘Ontregelende protesten kunnen grote schade aanrichten’, zei ze. Het demonstratierecht noemde ze heel beleefd ‘fundamenteel voor onze democratie’, maar een snelweg blokkeren of jezelf vastlijmen aan een historisch gebouw hoort daar volgens de minister niet bij.

Tevreden kondigde ze daarom ‘gepaste straffen’ aan en extra bevoegdheden voor de politie ‘om activisten die het voornemen hebben om te ontregelen te stoppen voor ze kunnen toeslaan.’ Die activisten beschreef ze als ‘egoïstische’ mensen ‘die onze manier van leven willen aanvallen’ en ‘chaos veroorzaken’. ‘Ik zal ervoor zorgen dat mensen hun leven kunnen leiden zonder gegijzeld te worden door een minderheid van individuen die alleen maar aan zichzelf denken.’

Tijdens de kroning van koning Charles zagen we wat dit in de praktijk betekent: mensen met onwelgevallige protestborden als ‘Just stop oil’ of ‘Not my king’ werden aangehouden en vastgezet, terwijl je met een ‘Save the king’-spandoek gezellig mocht doorlopen. Wie wil weten wat dat nog met democratie te maken heeft, raad ik aan om in het woordenboek bij ‘niets’ te kijken.

Toch zijn er ook in Nederland mensen die ongeveer zo over ontregeling lijken te denken. De Haagse burgemeester schreef bijvoorbeeld een brief over de laatste A12-blokkade dat de demonstranten van Extinction Rebellion ‘uitsluitend uit [waren] op het uitoefenen van dwang en het genereren van aandacht door zich te laten aanhouden.’

De klimaatactivisten is kwestie zien ontregeling net een tikkie anders. ‘Het is niet alleen ons recht maar onze heilige plicht om te rebelleren’, stelt Extinction Rebellion in het boekje This is not a drill. ‘We weigeren om een stervende planeet achter te laten voor toekomstige generaties omdat wij nu niets doen.’ Zij – of eigenlijk wij, want ik doe zelf ook mee – verwijzen vaak naar filosoof John Locke, die stelt dat een regering bovenal het leven, de vrijheid en het bezit van haar burgers dient te beschermen. Als zij daarin faalt, dan dient ze een revolutie aan haar broek te krijgen.

‘Opstand is het recht van het volk’, schreef Locke. Frictieloze orde is geen recht van de staat. En al helemaal niet van een staat die er keer op keer niet in slaagt om de CO2-uitstoot snel genoeg terug te dringen, en zo ergere klimaatrampen en ellende te voorkomen. Onze overheid beschermt ons niet; ze deelt nog steeds miljardensubsidies uit aan de fossiele industrie. De Britse regering strooit met nieuwe vergunningen voor de winning van olie en gas.

Ondertussen gebruiken ook wetenschappers het woord ‘ontregeling’. Het IPCC: ‘Door mensen veroorzaakte klimaatverandering zorgt voor gevaarlijke en wijdverbreide ontregeling in de natuur en beïnvloedt de levens van miljarden mensen’. Het woord komt voor in artikelen van onderzoekers die zich afvragen hoe abrupt de klimaatgedreven ontregeling van de biodiversiteit op aarde zal zijn. Of hoe ontregelend klimaatverandering zal zijn voor de wereldwijde volksgezondheid. Of hoe het smelten het het poolijs de energiebalans van de hele planeet zal ontregelen.

‘We hebben ontregeling nodig om verwoesting te voorkomen’, zei VN-secretaris-generaal Guterres in een toespraak eerder dit jaar. ‘We hebben de plicht om te handelen […] Het is tijd voor transformatie.’ Hoe kunnen zo’n Britse minister of Haagse burgemeester dan blijven doen alsof disruptieve klimaatacties het grote probleem zijn? Zoals schrijver en rebel Cathelijn Schilder zei: ‘Iemand schreef laatst dat het op het matje roepen van vreedzame klimaatactivisten is alsof je het brandalarm de schuld geeft van de fik in de keuken.’

En daar zit em de kneep. Want wanneer de keuken in vlammen opgaat, is ontregeling gegarandeerd. Alleen zal de ontwrichting dan niet zal komen van activisten die iets blokkeren of bezetten, maar van overstromingen, droogtes, bosbranden, instortende ecosystemen en mislukte oogsten. Uiteindelijk is dit dus de vraag: waardoor willen we liever ontregeld worden? Door vreedzaam burgerlijk ongehoorzaam protest, voor het te laat is? Of door water, vuur, droogte en honger?